چگونه الکل تقلبی باعث آسیب به بدن ما می‌شود؟

مقدمه

نوشیدنی‌های الکلی به‌طور معمول برای اهداف تفریحی، اجتماعی مصرف می‌شوند. ماده فعال در این نوشیدنی‌ها اتانول (الکل اتیلیک) است که در صورت مصرف در مقادیر مناسب، مست‌کننده بوده و دارای سمیت کم‌تری نسبت به دیگر الکل‌هاست. اما در بسیاری از موارد، به‌ویژه در کشورهایی که مصرف یا فروش الکل ممنوع یا محدود است، نوشیدنی‌های الکلی غیرقانونی یا دست‌ساز ممکن است حاوی متانول (الکل متیلیک) باشند. متانول برخلاف اتانول، بسیار سمی بوده و حتی مقادیر اندک آن می‌تواند منجر به کوری، آسیب مغزی یا مرگ شود.

در این مقاله به تفصیل بررسی خواهیم کرد:

• متانول چیست؟
• چگونه وارد نوشیدنی‌ها می‌شود؟
• چگونه در بدن پردازش می‌شود؟
• و چرا چنین آثار مخربی بر سلامت دارد.

در تصویر بالا میتوانید ساختار شیمیایی متانول(Methanol) و اتانول(Ethanol) را مشاهده کنید.

🔬 متانول چیست؟

متانول (CH₃OH) ساده‌ترین الکل است؛ مایعی شفاف، بی‌رنگ، فرّار و با بویی کمی شیرین. از متانول در موارد زیر استفاده می‌شود:

• به‌عنوان حلال صنعتی
• به‌عنوان سوخت یا ضدیخ
• به‌عنوان ماده اولیه در تولید مواد شیمیایی

متانول به هیچ وجه برای مصرف انسانی ایمن نیست و حتی مقادیر بسیار اندک آن می‌تواند باعث مسمومیت جدی شود.

⚠️ منابع متانول در نوشیدنی‌های الکلی

۱. تخمیر ناصحیح

در فرآیند تخمیر برخی میوه‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که دارای مقدار زیادی پکتین هستند (مانند سیب، انگور و مرکبات)، مقدار کمی متانول به‌طور طبیعی تولید می‌شود.

در تولیدات استاندارد، فرآیند تقطیر صحیح باعث حذف متانول می‌شود. اما در تولیدات خانگی یا غیرقانونی، فقدان مهارت یا تجهیزات مناسب منجر به باقی‌ماندن متانول در محصول نهایی می‌گردد.

۲. تولید غیرقانونی الکل

در برخی کشورها، افراد به‌طور غیرقانونی اقدام به تولید الکل می‌کنند. در برخی موارد:

• متانول به‌صورت تصادفی وارد محصول نهایی می‌شود.
• یا حتی عمدی برای افزایش حجم یا قدرت مست‌کنندگی، به نوشیدنی اضافه می‌شود.

۳. فروش الکل صنعتی به جای خوراکی

در مواردی، الکل‌های صنعتی که حاوی متانول هستند و برای مصرف انسانی نامناسب‌اند، به‌صورت قاچاق و غیرقانونی به عنوان نوشیدنی خوراکی فروخته می‌شوند.

🧬 نحوه اثر متانول بر بدن انسان

➤ مسیر متابولیسم متانول در بدن

متانول به‌طور مستقیم بسیار سمی نیست، اما زمانی که در بدن متابولیزه می‌شود، به مواد بسیار سمی تبدیل می‌گردد.

در کبد، متانول توسط آنزیم‌ها به‌ترتیب زیر تجزیه می‌شود:

1. متانول
   ↓ الکل دهیدروژناز (ADH)
2. فرمالدهید (بسیار سمی)
   ↓ آلدهید دهیدروژناز (ALDH)
3. اسید فرمیک (عامل اصلی مسمومیت)

🔥 اثرات سمی متانول بر بدن

۱. کوری و آسیب به بینایی

• اسید فرمیک به‌طور خاص به عصب بینایی آسیب می‌زند.
• علائم شامل:
  • تاری دید
  • کاهش میدان بینایی
  • از بین رفتن واکنش مردمک
  • کوری دائمی

۲. اسیدوز متابولیک

• اسید فرمیک باعث افزایش اسیدیته خون می‌شود.
• عوارض شامل:
  • تهوع و استفراغ
  • تنفس عمیق و تند
  • خستگی شدید
  • تشنج
  • کما و مرگ

۳. اختلال سیستم عصبی مرکزی

• باعث:
  • خواب‌آلودگی
  • ناتوانی در حرکت
  • بیهوشی
  • ایست تنفسی

۴. آسیب به ارگان‌ها

• می‌تواند به:
  • کبد و کلیه‌ها
  • مغز
  • قلب
  • و سایر اندام‌ها آسیب جدی وارد کند.

⚠️ چه مقدار متانول خطرناک است؟

لازم به ذکر است که تنها ۱ تا ۲ میلی‌لیتر متانول خالص به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن می‌تواند منجر به مرگ شود.

⏳ علائم مسمومیت با متانول

معمولاً بین ۶ تا ۳۰ ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شوند.

علائم اولیه:

• تهوع و استفراغ
• سردرد
• سرگیجه
• درد شکم

علائم دیرهنگام و شدید:

• تاری یا لکه‌دار شدن دید
• مردمک‌های بدون واکنش به نور
• تنفس سریع و عمیق
• تشنج
• بیهوشی
• مرگ

🏥 تشخیص و درمان پزشکی

🔍 تشخیص:

• آزمایش خون برای سنجش سطح متانول و اسید فرمیک
• بررسی گازهای خون برای تشخیص اسیدوز
• تست‌های بینایی و عصبی

💉 درمان‌ها:

🔒 پیشگیری: چگونه از مسمومیت با متانول جلوگیری کنیم؟

• هرگز الکل خانگی یا قاچاقی مصرف نکنید.
• از خرید الکل در بطری‌های بدون برچسب یا مشکوک پرهیز کنید.
• از نوشیدن الکل بسیار ارزان با منبع ناشناخته بپرهیزید.
• در کشورهایی که مصرف الکل ممنوع است، خطر مسمومیت بسیار بالا است.

🧪 نقش کیت‌های شناسایی متانول

با توجه به شیوع بالای مسمومیت با متانول در برخی کشورها، کیت‌های تشخیص سریع می‌توانند:

• وجود متانول در نوشیدنی را مشخص کنند
• جان افراد را نجات دهند
• به‌سادگی در خانه، داروخانه یا اورژانس استفاده شوند

✅ جمع‌بندی

متانول یکی از خطرناک‌ترین ناخالصی‌ها در نوشیدنی‌های الکلی است. سمیت بالا، تأخیر در بروز علائم و اثرات غیرقابل بازگشت مانند کوری، آن را بسیار مرگبار می‌سازد. آگاهی‌رسانی عمومی، استفاده از کیت‌های تشخیص، و درمان به‌موقع می‌تواند از فاجعه جلوگیری کند.